Levend verlies
Afgelopen dinsdagavond heb ik, met vele anderen, bij Carend een boeiende webinar gevolgd over levend verlies. Spreker was Manu Keirse, een bewogen expert op het gebied van rouw en verlies (zijn boeken raad ik iedereen aan). Tenslotte vroeg hij ons welke zinnen we hebben onthouden en deze te delen met tien anderen, om de wereld beter te maken. Hier deel ik dat met veel meer mensen.
Rouw is breder dan sterven, inmiddels is dit steeds meer bekend. Rouw is een reactie op elke vorm van verlies: van leven, gezondheid, beperking, werk, relatie, echtscheiding, confrontatie met onrecht(vaardigheid). Levend verlies gaat over verlies dat niet afneemt of overgaat, is chronisch. Dat blijft leven en met je meegaat. Dit is niet oplosbaar. Vaak blijven mensen er alleen mee zitten, het wordt door anderen niet (als rouwproces) gezien, er zijn geen maatschappelijke rituelen. Deze rouw kan met de tijd juist toenemen. Iemand die ik deze week sprak, zei: “Mijn leven is zo zwart nu”.
Rouw is normaal gedrag van normale evenwichtige mensen. Vaak leeft er -ook bij zorgverleners- geen of een verkeerde visie op rouw. Ook in de wereld van zorg is men vaak niet toegerust om met iemand met een verlies om te gaan. Mensen en hun gedrag worden dan gezien als lastig, problematisch, labiel, als ‘’niet kunnen accepteren”. Het probleem wordt daarbij vaak gezien in de mensen, maar zit echter in de problematische situatie. Van belang is om te weten wat rouw en verdriet met mensen doen. Om rouw te overleven, dienen vier rouwtaken uitgevoerd te worden, hetgeen zwaar en zeer vermoeiend kan zijn. Bij deze taken kun je de ander helpen. Enkele handreikingen van Manu Keirse:
- Pijn kan naar buiten komen in de vorm van boosheid, agressie, prikkelbaarheid. Dit kan leiden tot onbegrip en breuken in relaties en families. Helpend kan zijn om te vragen: “Vertel eens wat jou op dit moment zo’n pijn doet?”.
- Weet dat er twee verschillende stijlen zijn in rouwen: De instrumentele stijl (meer rationeel, minder praten, iets willen doen/oplossen, sneller denken aan de toekomst) en de intuïtieve stijl (meer emoties, meer willen delen met anderen, in tranen/huilen, in het hier en nu). Deze kennis kan relaties van mensen redden. Bijvoorbeeld als beide ouders een andere stijl hebben in het omgaan met het overlijden van hun kind en elkaar hierdoor dreigen kwijt te raken.
- Je kunt helpen bij levend verlies door te luisteren naar het verhaal van mensen. Verwacht daarbij niet dat het gesprek/de ontlading helpt, want de volgende dag is het weer terug. Verwacht niet dat mensen de aandoening/beperking accepteren (niemand zou dat willen). Luister. Als een aandoening/beperking niet zichtbaar is, heb aandacht en zorg voor de emotionele problemen van binnen.
Als zorgverlener kun je je gedragen als ‘getuige’. Daarbij gaat het meer om observeren dan doen, meer om luisteren dan spreken, meer om volgen dan leiden. Vanuit een warme benadering en bewogenheid. Je mag laten zien dat het verdriet van de ander je raakt (natuurlijk zonder dat de ander daarbij voor jou moet gaan zorgen).
Wat is jouw visie op rouw? Hoe zou jij (nog beter) kunnen helpen?
